کاربرد هورمون های گیاهی

کاربرد هورمون‌های گیاهی

 

هورمون

هورمون به موادی اطلاق می‌شود که به مقدار بسیار ناچیز در یک اندام معین از گیاه بوجود می‌آید و در اندام‌های دیگر استفاده می‌شود. با این تعریف شاید تصور شود

که هورمون‌ها صرفاً جزء مواد کاملاً درون ساز گیاه هستند، اما همواره اینطور نیست زیرا هورمون‌ها هم در داخل اندام‌های گیاهی و هم به شکل سینتتیک و شیمیایی در خارج ساخته می‌شوند و روی گیاه القا می‌شوند. بنابراین علی رغم اینکه یک تفاوت ناچیز بین این دو نحوه ساخت هورمون موجود است بیشترین تفاوت مربوط به اصطلاح انگلیسی است. 

در فارسی هم موادی که بصورت طبیعی در گیاه ساخته می‌شوند و هم موادی که به صورت مصنوعی از خارج به گیاه القا می‌شوند را تحت عنوان هورمون می‌شناسند، اما در اصطلاح انگلیسی موادی را که بصورت طبیعی (در داخل گیاه) ساخته می‌شوندPlant Hormone و موادی که بطور مصنوعی (در خارج از گیاه)‌ساخته می‌شوند را تحت عنوانPlant Growth Regulators یعنی تنظیم کننده‌های رشد گیاهی می‌شناسند. در تقسیم بندی‌های خیلی قدیمی‌تر هورمون‌ها بر حسب نوع قابلیت یا کاری که به عهده دارند، به پنج دسته تقسیم می‌شوند. 

هورمون‌ها

1- اکسین‌ها Auxines

2- ژیبرلین‌ها Giberellines

3- سیتوکینین‌ها Cytokinines

4- بازدارنده‌های رشد Inhibitors

5- اتیلن Ethylene

اکسین‌ها Auxines

عوامل موثر بر عملکرد هورمون‌ها در روی گیاهان زینتی

غلظت Dosageهورمون مصرفی؛

سن فیزیولوژیکی گیاه

اکسین‌ها جزء اولین گروه هورمون‌های کشف شده هستند که وظایفی همچون تسریع در ریشه‌زایی گیاهان و ریزش گل‌های اضافی درختان میوه را بر عهده دارند. مهم‌ترین عاملی که روی عملکرد اکسین‌ها تأثیر گذار بوده مقدار مصرف اکسین و یا غلظت هورمون مصرفی است. گاهی اوقات یک اکسین معین عامل رشد و تقسیم سلولی است. اما اگر همین ماده را در غلظت Dosage خیلی زیاد بکار بریم، باعث مرگ و از بین رفتن گیاه می‌شود. بنابراین در مصرف هورمون‌ها مخصوصاً اکسین‌ها غلظت مصرف اهمیت زیادی دارد. عامل دیگری که در روی عملکرد و یا وظیفه خاص اکسین اثر گذار است سن فیزیولوژیکی گیاه مورد استفاده است. بسته به اینکه گیاهان در چه مقطع سنی قرار گرفته‌اند غلظت مصرفی اکسین و زمان القا آن به سن متغیر است و نتایج متفاوتی دارد. اما بطور کلی مهم‌ترین وظایفی را که برای اکسین‌ها می‌شناسیم عبارتند از : 

تسریع در ریشه زایی گیاهان سخت ریشه‌زا 3000 ppm - 8000 ppm- مخصوصاً در سطوح بزرگ و واحدهای تولیدی بزرگ که سرعت ریشه‌دار شدن گیاه و زمان آن اهمیت دارد، مصرف و کاربرد اکسین‌ها دارای جایگاه ویژه‌ای است؛ 

عامل تُنُک کننده در محصولات سال‌آور- به این طریق باعث ریزش گل‌های اضافی درختان می‌شود. مثلاً در درخت سیب حالت سال‌آوری وجود دارد. بدین صورت که در بعضی از سال‌ها میوه زیاد تولید می‌کند و در سال دیگر محصول بسیار ناچیزی دارد. کاربرد اکسین‌ها باعث می‌شود که در سال‌های پر محصول تعداد گل‌های قابل تبدیل به میوه کم شود و در نتیجه عملکرد گیاه در سال‌های مختلف به شکل متعادلی نگه داشته شود. 

ژیبرلین‌ها Giberellines

مهم‌ترین کاربرد ژیبرلین‌ها GA

جایگزینی سرما در غده‌ها؛

جایگزینی سرما در بذر

دسته نسبتاً بزرگ از هورمون‌های گیاهی ژیبرلین‌ها هستند که در سال‌های حدود 1940 شناخته شدند. کاربرد ژیبرلین‌ها در باغبانی به درشت کردن حبه‌های انگور، وادار کردن غده یا پیاز برای گل‌دهی و جایگزینی سرما در بعضی از بذرهای گیاهان است. بهترین و پرمصرف‌ترین جای مصرف GA در ژیبرلین‌ها در Flowery culture است که غده‌ها و پیاز‌ها را به کمک سرما وادار به گل‌دهی می‌کنیم، بنابراین ژیبرلین‌ها جایگزین سرما می‌شوند. با تیمار ژیبرلین دوره 3 تا 5 ماهه را که پیازها لازم دارند تا وارد مرحله گل‌دهی شوند را بسیار کوتاه‌تر می‌کنند. 

وظیفه دیگر ژیبرلین‌ها جایگزینی سرما در بعضی از بذرها می‌باشد. بعضی از بذرهای گیاهان زینتی نظیرانواع نسترن‌ها نیازمند طی یک دوره سرما قبل از جوانه‌زنی هستند، لذا وقتی این بذرها را با GA که مخفف ژیبرلین اسید است تیمار کنیم آن را جایگزین یک دوره سرما کرده‌ایم. لازم به ذکر است که تعداد ایزومرهای ژیبرلین خیلی زیاد است از GA1- GA47 شناخته شده‌اند، و در کارخانجات مواد شیمیایی تولید می شوند اما GA3 کاربرد بیشتری دارد

منبع

هورمون های گیاهی

هورمون

کاربرد هورمون در باغبانی

 مقدمه

  هورمون به موادی اطلاق می‌شود که در بخشی از بدن موجود زنده ساخته شده و پس از انتقال اثراتی در دیگر قسمتهای موجود به جای می‌‌گذارد و در تراکم‌های بسیار کم فعالند. هورمونهای گیاهی در بافتهای مریستمی و یا جوان ساخته می‌‌شوند و بعد از انتقال یافتن اثر خود را در بافتهای که تا حدودی از محل سازنده دور است بجای می‌‌گذارند. تاکنون پنج گروه هورمون شناخته شده که همه آنها در کشاورزی بخصوص در باغبانی دارای کاربردهای گسترده‌ای هستند که عبارتند از: اکسین ، جیبرلین ، سیتوکینین ، اتیلن ، اسید آبسیزیک.

ماهیت اکسین

اکسینها ، گروهی از هورمونهای گیاهی هستند که باعث طویل شدن سلولهای گیاهی می‌گردند. این مواد طیف گسترده‌ای را از نظر واکنشهای رشد و نموی در گیاهان سبب می‌شوند. واژه اکسین یک اصطلاح عمومی است و به تعدادی از مواد طبیعی گفته می‌شود که فراوان‌ترین و مهمترین اکسین در گیاهان ، اندول استیک اسید (iaa) می‌باشد.

مهمترین اثراتی که به اکسین نسبت داده شده است عبارتند از: بزرگ شدن سلول گیاهی ، طویل شدن ساقه گیاه ، تولید ریشه ، تولید آوندهای چوبی ، افزایش رشد جوانه راسی ، جلوگیری از رشد جوانه جانبی ،‌تشکیل میوه ، بزرگ شدن میوه ، تشکیل گرهک در ریشه گیاهانی که دارای باکتریهای تثبیت کننده نیتروژن هستند ، جلوگیری از ریزش برگ ، بیوسنتز پروتئین و  RNAو اثرات دیگر.

 کاربرد بازدارنده‌های هورمونی در باغبانی

مقدمه

بازدارنده‌های هورمونی دسته دیگری از هورمونهای گیاهی هستند که بدلیل خاصیت بازدارندگی اکثرا برای کنترل شیمیایی علفهای هرز استفاده می‌شود. بازدارنده‌های هورمونی به دو دسته طبیعی و مصنوعی تقسیم می‌شوند. گروه طبیعی تنها شامل اسیدآبسیزیک است که در تمام گیاهان وجود دارد و گروه مصنوعی خود به چها گروه مواد بازدارنده رشد - مواد کند کننده رشد- مورفکتین و مواد شاخه زا را تقسیم می‌شوند.

مواد باز دارنده رشد:

این مواد از رشد گیاهان بطور کلی جلوگیری می‌کنند و باعث مرگ گیاهان می‌شوند که علف کش‌ها جزو این گروه هستند علاوه بر این ماده مالئیک هیدرازید هم جز این گروه است که در غلظتهای کم از رشد پیاز و سیب زمینی در انبار جلوگیری می‌کند ولی در غلظتهای بالا به عنوان علف کش است.

مواد کند کننده رشد

مواد تشکیل دهنده این گروه بدون اینکه تغییری در ظاهر گیاه و یا تعداد برگها و شاخه‌ها بوجود آوردند از رشد گیاه می‌کاهد. مهمترین کاربرد آنها در هرس و به گل نشاندن گیاهان و مقاومت گیاهان در برابر خشکی است.

 مورفکتین‌ها :

 این مواد به عنوان علف کش و نیز در گل انگیزی و ریزش میوه‌ها و شاخه زایی هم کاربرد دارند.

  · مواد شاخه زا:

   این مواد تحت عنوان مواد هرس کننده شناخته شده‌اند و برای هرس در باغات میوه از این مواد هم استفاده می‌شود

 اسید آبسیزیک و توضیحاتی در مورد آن

 اسید آبسیزیک

این هورمون بطور گسترده در گیاهان وجود دارد و این بازدارنده هورمونی حدود صد مرتبه از سایر بازدارنده‌ها قویتر است. وقتی که گیاه تحت تاثیر کمبودهایی نظیر آب ، اکسیژن و مواد غذایی قرار گیرد میزان این هورمون به سرعت بالا می‌رود و زمانیکه کمبود مربوط برطرف شود مقدار آن در طول یکی دو روز به حالت عادی بر می‌گردد

ماهیت شیمیایی اسیدابسیزیک

 مراکز عمده ساخته شدن اسیدآبسیزیک:

محل خاصی وجود ندارد و تمامی اندامها بر حسب نیاز آنرا می سازند

نحوه انتقال اسیدآبسیزیک در گیاه:

انتقال این هورمون در آوندها صورت میگیرد

کاربردهای هورمون اسیدابسیزیک در باغبانی

1.کمک به ریزش:

این بازدارنده هورمونی باعث تحریک ریزش و پیری برگ و میوه می‌شود

 2.جلوگیری از سبز شدن بذر:

اسیدآبسیزیک از سبز شدن تعداد زیادی از بذرها جلوگیری کرده و یا سبز شدن آنها را به تاخیر می‌اندازد و نیز به علت همین ماده است که بذر در داخل میوه جوانه نمی‌زند

3.کند شدن رشد و ایجاد پیری:

اسیدابسیزیک رشد انوع زیادی از بافتها و اندام‌های گیاهای از جمله ساقه‌ها و ریشه‌ها را کند می‌سازد و اثر دیگر آن مربوط به پیری اندامهای گیاهی است چون این هورمون تجزیه کلروفیل را تسریع می‌کند

4. تسریع در تشکیل ریشه:

در برخی از گونه‌های ریشه را بهبود می‌بخشد

5.اثر روی گلدهی:

در برخی از گیاهان روز کوتاه به گلدهی کمک می‌کند که ممکن است ناشی از کند سازی رشد باشد که خود ان می‌تواند برای گل دادن مساعد باشد.

6.در طولانی کردن دوره خواب بذور و جوانه‌ها و کوتاه داشتن قد گیاهان چوبی از این هورمون استفاده می‌کنند

7.استفاده از این هورمون باعث کنترل بسته شدن روزنه‌های گیاه می‌شود که بدین وسیله در هنگام کم آبی مانع از دست رفتن آب گیاه می‌شود

8.دخالت در تشکیل غده ها:

در گیاهانی که در روزهای کوتاه غده های خود را گسترش می دهند عامل اصلی در تحریک رشد غده ها اسید ابسزیک میباشد

 منبع