نکاتی در مورد گلخانه

نکاتی در مورد گلخانه

تعریف گلخانه

گلخانه یاGreen house  به فضای محدودی اطلاق میشود که قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب را برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در طی فصول مختلف یک سال داشته باشد. طبق این تعریف از جمله عملکرد گلخانه، فراهم کردن شرایط محیطی لازم و مورد نیاز محصولی معین است. 

گلخانهها بر حسب اینکه چه نوع مصالح ساختمانی در آن‌ها بکار برده شده است به نوع ثابت و متحرک تقسیم‌بندی میشوند. گلخانههای ثابت و متحرک بنا بر نیاز در موقعیت معین، در جایی که مدنظر ما است احداث میشوند. 

گلخانههای ثابت، به گلخانههایی گفته می‌شود که مصالح ساختمانی بکار رفته در آن‌ها از جنس پایدار و با دوام باشد. پس باید سالیان سال از آن‌ها استفاده کرد. بنابراین نکاتی در ساخت گلخانه‌های ثابت باید در نظر گرفته شود. 

نکات مهم در احداث گلخانههای ثابت 

1. فاصله گلخانه تا بازار مصرف؛ 

2. کیفیت آب از نظر سختی؛ 

3. وجود بازارهای فروش محلی؛ 

4. دسترسی به کارگران متخصص. 

انواع گلخانه های ثابت 

گلخانه یکطرفه: از یک جهت از نور کامل آفتاب بر خوردار است و از جهت دیگر از مصالح ساختمانی پوشیده شده است. این نحوه ساخت و ساز گلخانه برای مناطقی با شرایط محیطی نسبتاً دشوار بسیار مطلوب است. در مناطقی که سرمای شدید یا یخبندان‌های طولانی وجود دارد، ساخت این گلخانه‌ها به صرفه می‌باشد.               

گلخانه دو طرفه: از دو جهت بطور کامل از نور آفتاب بهرهمند است. این گلخانه برای کشت و پرورش بسیاری از محصولات، ایدهآل و مناسب است. زیرا از جهت نور و درجه‌ی حرارت بطور کامل از نور خورشید بهره می‌برد. 

گلخانه نیمه دو طرفه: از یک جهت بطور کامل از نور آفتاب برخوردار است و از جهت مقابل تا نیمه از مصالح ساختمانی پر شده و نیمه دیگر از جنس شفاف (شیشه) است. 

گلخانههای سه گانه هر کدام برای یک اقلیم معین مناسب می‌باشند. اما بطور کلی برای مناطق مختلف ایران گلخانههای دو طرفه بسیار مناسب و مطلوب هستند. چرا که در کشور ما، به علت برخورداری از نور فراوان مخصوصاً در زمستان می‌توان در مصرف سوخت صرفهجویی بسیار خوب و با ارزشی داشت. 

عوامل قابل کنترل در گلخانهها 

1.درجه حرارت؛ 

2.نور؛

3.رطوبت؛ 

4. مقدار گاز کربنیک(Co2).

هر کدام از عوامل قابل کنترل در گلخانهها جداگانه توضیح داده می‌شوند.

 درجه حرارت در گلخانه ها  

تنظیم درجه حرارت در گلخانهها شرط اولیه برای رشد و نمو بسیاری از گیاهان است. نیاز گیاهان به درجه حرارت دامنههای مختلفی دارد. بعضی از گیاهان درجه حرارتهای بالاتری نیاز دارند مثل گیاهان مناطق گرمسیری. بعضی دیگر در درجه حرارتهای کمتر از 20 درجه سانتیگراد هم بخوبی رشد و نمو میکنند، مانند گیاهانی که از مناطق سردسیری منقل شده‌اند نظیر پامچال که در جنگل‌های شمال دیده می‌شود.  

اما چگونگی تنظیم درجه حرارت در گلخانهها بستگی به سیستم گرمایی دارد. انواع بخاری‌ها یا سیستم‌های گازی و ... می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. اما دو شرط اولیه موجود در عامل گرم ‌کننده عبارتند از: 

1-  توان توزیع یکنواخت دما در سطح گلخانه را دارا باشد؛ 

2- فاقد اثرات مخرب زیست محیطی باشد. 

نیاز نوری گیاهان 

همه گیاهان به یک اندازه به نور نیازمند نیستند. بعضی از گیاهان نیاز به نور فراوانی دارند و بعضی دیگر به نور کمتری نیاز دارند. بنابراین گیاهان را از نظر نیاز نوری به سه گروه بزرگ تقسیم میکنیم: 

گیاهان روز بلندLDP: Long Day Plants  برای به گل رفتن بین 10 تا 14 ساعت به نور نیاز دارند، مانند گیاهان فصلی تابستانه نظیر آحار، اطلسی، ناز و میمون. 

گیاهان روز کوتاه SDP: Short Day Plants  برای به گل رفتن نیاز نوری کمتر از 12 ساعت دارند. که در نقطه مقابل گیاهان روز بلند قرار می‌گیرند، مثل گل داودی. 

گیاهان بی تفاوت به طول روز NDP: Neutral Day Plants برای نگهداری در منزل بسیار مناسب و مطلوب هستند. مثل گل حنا یا بگونیا که حساسیتی نسبت به طول روز ندارند و در تمام طول سال گل دارند. 

به گل بردن گیاهان روز کوتاه در طی ساعات روشنایی، طولانی به موضوع کنترل نور بر میگردد. در کشور ما با توجه به اینکه روزهای آفتابی خیلی زیاد است باید نیاز نوری گیاه شناخته شود تا گیاه در طی روزهای بلند بخوبی از رشد رویشی برخوردار باشد. لذا گیاهان روز کوتاه را به وسیله‌ی پایین آوردن ساعات روشنایی، بوسیله یک پرده تیره رنگ، و اصطلاحاً ایجاد شبهای طولانی به گل میبریم. 

نور در گلخانه ها

در گلخانهها مقدار نور را به وسیله‌ی پوشاندن شیشهها با حصیر، پاشیدن گِل و یا رنگ‌های قابل شست و شو و یا با استفاده از چادرهای الکترونیکی، کنترل می‌کنیم. 

کنترل رطوبت در گلخانه ها

تأمین رطوبت یکی از پارامترهای مهم در گلخانهها است. برای رشد و نمو گیاهان، البته باید نیازهای رطوبتی گیاهان را بشناسیم. بعضی از گیاهان به رطوبت‌های خیلی بالا نیاز دارند و بعضی دیگر به رطوبت کمتری نیاز دارند، مثل گل کاغذی. بعد از شناخت نیاز رطوبتی گیاهان، آن‌ها را در گلخانههای خاص خود جایگزین می­کنیم یعنی همه گیاهان در یک نوع گلخانه نگهداری نمی‌شوند. در سطوح تخصصی و بزرگ، هر گلخانه برای یک محصول و یا تعدادی محصول مشابه با نیازهای یکسان در نظر گرفته می‌شود.

راه‌ها و روش‌های مختلفی برای تأمین رطوبت گل‌خانه‌ها وجود دارد که عبارتست از: 

1. آبیاری؛ 

2. پاشیدن آب به سقف و کف و جدار  گلخانه؛ 

3.کاربرد دستگاه‌های بخار ساز. 

گاز کربنیک در گلخانه ها 

کاربرد Co2 تقریباً معادل استفاده از مواد غذایی، کاربرد پیدا کرده است. در کشور ما که گیاهان از لحاظ نوری در وضعیت مناسبی قرار دارند می‌توان با بالا بردن مصرف Co2 راندمان محصول را نیز بالاتر برد. 

وجود Co2برای انجام عمل فتوسنتز ضروری است. این واکنش شیمیایی منجر به تولید محصول سبز یا عملکرد گیاه میشود . در این واکنشCo2  عامل بسیار مهمی تلقی میشود. 

فرمول فتوسنتز

 6 CO2 + 6 H2O à C6H12O6 + 6 O2 

گلخانههای ایزوله و با شرایط استاندارد دارای Co2هستند. لذا گلخانههایی که ارتباط کمتری با فضای خارج دارند و یا گلخانههایی که تبادل گازی کمی دارند و در معرض رفت و آمد‌های مکرر و متوالی نیستند برای مصرفCo2  مناسبتر هستند. 

عوامل مؤثر در میزان مصرف Co2 

1. فصل و موقعیت زمانی: در فصل‌های گرم و پر نور سال مقدار مصرف Co2 بیشتر است؛ 

2.نوع محصول: بسته به نوع محصول نیاز به Co2 نیز متفاوت است؛ 

سن گیاه: گیاهان مختلف در سنین مختلف نیازهای متفاوتی به Co23.دارند

منبع

انواع گلخانه

گلخانه های دوقلو

این گلخانه ها صرفاً به صورت دوقلو اجراء شده و همانند گلخانه های تونلی دارای دیواره های قوسی در طرفین بوده و امکان استفاده از سطح زیر پوشش، در قسمتهای کناری برای کشت بیشتر گیاهان فراهم نمی باشد. از طرفی قیمت این گلخانه ها در حدود گلخانه های به هم پیوسته می باشد وهمانطور که در نمودارهای الف و ب ملاحظه می شود از نظر نسبتهای سطح تبادل حرارت به سطح زیر کشت، حجم هوای داخل به سطح زیر کشت و نیز سطح تبادل حرارت به حجم هوای داخل، وضعیتی بهتر از گلخانه های تونلی دارند. در مجموع می توان گفت که این گلخانه ها ازنظرمزایا و معایب چیزی مابین گلخانه های تونلی و به هم پیوسته می باشند.

گلخانه های خانگی

این نوع گلخانه در ابعاد کوچک و برای استفاده شخصی در منزل و به منظور پرورش گیاهان زینتی یا سبزیجات و عموماً در مناطق سردسیر مورد استفاده قرارمی گیرند.

گلخانه های تونلی

این گلخانه ها ساده ترین و ارزانترین توع گلخانه های مدرن با پوشش پلاستیک می باشند که در واحدهایی با مقطع بخشی از دایره (یا شبیه به آن) اجراء می شوند.

ارزان بودن، نصب سریع و آسان، قابلیت کنترل بهتر شیوع بیماریها و آفات از یک واحد به واحد های دیگرو دریافت نور بیشتر در واحد سطح گلخانه به دلیل زیاد بودن نسبت سطح خارجی به سطح زیر کشت از محاسن گلخانه های تونلی می باشد و از معایب آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- مصرف انرژی زیاد جهت گرمایش در زمستان به دلیل زیاد بودن نسیت سطح تبادل حرارت (سطح خارجی) به سطح زیر کشت.

- افزایش قابل توجه دمای داخل گلخانه در تابستان به دلیل زیاد بودن نسبت سطح در برابر تابش (سطح خارجی) به سطح زیر کشت.

- کم بودن حجم هوای در دسترس گیاه جهت عمل فتوسنتز(در زمستان) به دلیل پائین بودن نسبت حجم هوای داخل گلخانه به سطح زیر کشت.

- تاثیر سریع نوسانات درجه حرارت محیط بر روی دمای داخل گلخانه به دلیل بالا بودن نسبت سطح تبادل حرارت (سطح خارجی) به حجم هوای داخل و در نتیجه وارد آمدن شوک حرارتی به گیاهان و تاثیر منفی بر روی عملکرد آنها

- عدم امکان استفاده از سطح زیر پوشش در قسمتهای کناری برای بیشتر گیاهان (به دلیل قوس سازه در کناره ها)

- امکان سرمازدگی هر واحد گلخانه ای در صورت بروز اشکال در سیستم حرارتی آن (برای گلخانه هایی که از سیستم حرارتی مرکزی استفاده نمی کنند.)

گلخانه های تحقیقاتی

این گلخانه ها عموماً جهت انجام تحقیقات در زمینه های کشاورزی، بیولوژی، ژنتیک و … کاربرد دارند که با توجه به این مطلب به انواع سیستمهای کنترل شرایط محیطی نظیر نور، دما، رطوبت، CO2 و… و نیز سیستم کنترل اتوماتیک این فاکتورها مجهز بوده و بسیار پرهزینه می باشند.

گلخانه های تجاری

گلخانه های تجاری با هدف تولید انبوه انواع گیاهان زینتی، سبزیجات، صیفی جات و میوه ها ایجاد می گردند. اسکلت این گلخانه ها از جنس پروفیل یا لوله گالوانیزه و پوشش آنها از پلاستیک، فایبرگلاس، شیشه و … می باشد.

گلخانه های با پوشش پلاستیک یا فایبرگلاس عموماً از سازه سبکتری برخورداربوده و در مقایسه با گلخانه های با پوشش شیشه ای بسیار ارزان می باشند وبه طور عمده به سه نوع تونلی، دو قلو و به هم پیوسته تقسیم بندی می گردند که در ذیل مختصراً به شرح آنها می پردازیم

منبع